Vạch trần bẫy việc làm ảo cho sinh viên

“Việc nhẹ – lương cao, làm tại nhà, không yêu cầu kinh nghiệm…”. Những lời mời chào ngọt ngào đã đẩy nhiều sinh viên vào bẫy lừa đảo về tuyển dụng việc làm trên mạng. Có người mất hàng trăm triệu chỉ trong vài giờ.

Kinh tế khó khăn, nhu cầu tìm việc tăng cao. Hàng ngàn trang tuyển dụng full-time (toàn thời gian), part-time (bán thời gian), làm tại nhà… xuất hiện trên mạng xã hội. Bên cạnh những cơ hội thật, không ít trang ẩn chứa những chiêu trò lừa đảo tinh vi, nhắm vào những lao động đang cần việc.

Dưới vỏ bọc của sự hấp dẫn là những cái bẫy được dựng lên bài bản, đánh đúng tâm lý mong muốn có thêm thu nhập của người trẻ. Một chiếc laptop, vài cú nhấp chuột, tất cả tưởng chừng mở ra cơ hội đổi đời. Nhưng với không ít sinh viên, đó lại là cánh cửa dẫn tới sự mất mát, nợ nần và khủng hoảng tinh thần. Câu chuyện của V.Đ.M.T là một lát cắt điển hình của loại hình lừa đảo việc làm sinh viên hiện nay.

V.Đ.M.T, sinh viên năm cuối của một trường cao đẳng ở Hà Nội, bắt đầu tìm kiếm việc làm qua các nhóm tuyển dụng trên Facebook. Một tin đăng mời gọi ứng tuyển vị trí host livestream (nhân viên bán hàng trực tuyến) với mức lương “từ 20 triệu đồng”, đã khiến T. lập tức bị thu hút.

“Lúc đó, mình chẳng nghi ngờ gì cả, chỉ thấy vô cùng hào hứng với công việc này. Hơn nữa, mình cũng chưa bao giờ nghĩ rằng bản thân sẽ là nạn nhân của lừa đảo qua mạng”, T. chia sẻ.

Sau một vài tin nhắn trao đổi, T. được yêu cầu gửi CV và tham gia phỏng vấn online. Hoàn thành buổi phỏng vấn, T. tiếp tục được yêu cầu thực hiện một bài kiểm tra năng lực – là một buổi livestream thử nghiệm. Theo lời kể của T., livestream giả mà công ty chuẩn bị trông rất “thật”: có số người xem, có sự tương tác và tình huống khá chuyên nghiệp.

Không lâu sau đó, T. nhận được thông báo trúng tuyển và thậm chí còn được đề xuất giữ vai trò quản lý nhóm host livestream của công ty. Lý do đưa ra là T. có tố chất nổi bật, nhanh nhạy và đã có kinh nghiệm. Trong khi đội ngũ bán hàng trực tuyến của họ chỉ vừa mới thành lập, toàn các bạn sinh viên nên không nhiều kinh nghiệm.

Mức thu nhập cao hơn, lộ trình thăng tiến rõ ràng… khiến T. tin rằng mình vừa may mắn nắm bắt được một cơ hội nghề nghiệp lớn. “Mình cảm thấy như vừa trúng số. Họ nói năng rất chuyên nghiệp và hết lời khen ngợi kỹ năng của mình”, T. nhớ lại.

Ngay khi mọi thứ tưởng đã “chốt hạ”, T. bất ngờ nhận được yêu cầu chuyển khoản 10 triệu đồng để giữ vị trí và chi trả phí lắp đặt phòng livestream. Khi T. còn đang chần chừ, người từ phía công ty liên tục gọi điện thúc giục, sử dụng xen kẽ cả lời khen, lời cảnh báo và áp lực tâm lý. Họ nói, hàng chục người đang chờ suất này, nếu chậm trễ sẽ mất cơ hội.

“Họ giải thích 10 triệu chỉ là tượng trưng. Thực tế, công ty phải bỏ ra số tiền lớn hơn nhiều để đầu tư phòng làm việc riêng cho người quản lý. Mình bắt đầu lo sợ nếu không nhanh thì sẽ mất cơ hội”, T. nói.

Tin tưởng và sốt ruột, T. chuyển khoản. Khoảng 10 phút sau, nhân sự trực tiếp trao đổi với T. lại gọi, nói rằng đã gửi nhầm số tài khoản và hướng dẫn T. truy cập vào một đường link để “lấy lại tiền”. Lo sợ mất khoản đã chuyển, T. làm theo.

“Họ giục rất nhanh, mình không kịp nghĩ gì cả. Mình chỉ muốn lấy lại tiền và không để mất cơ hội làm việc. Và chỉ vài phút sau, tài khoản của mình về 0 đồng”, T. kể lại, giọng chùng xuống.

Tổng thiệt hại là hơn 60 triệu đồng. T. lập tức bị chặn mọi liên lạc. Vài ngày sau đó, T. không dám về nhà, cũng không dám kể chuyện cho ai. Suốt khoảng thời gian dài, T. một mình xoay xở, vừa học vừa lao vào làm thêm để bù đắp số tiền đã mất. Kết quả học tập sa sút, tinh thần thường xuyên hoang mang. Tới khi gom đủ khoản tiền, T. mới dám thú nhận sự việc với gia đình.

“Mình đã rất sợ, không dám nhìn mặt bố mẹ. Cảm giác bất lực và thất vọng về bản thân vẫn còn theo mình tới giờ”, T. nghẹn ngào.

V.H.A. là sinh viên năm 3 tại một trường đại học tại Hà Nội. Công việc đến với A. qua lời giới thiệu của một người bạn. Không cần phỏng vấn hay kiểm tra hồ sơ, A. được hướng dẫn tải một ứng dụng và làm cộng tác viên cho một sàn thương mại điện tử lớn với mô tả: đi đơn ảo để tăng tương tác cho gian hàng. “Đơn giản, hoa hồng cao, có thể làm bất cứ thời gian và địa điểm”, A. đã nhanh chóng bắt đầu công việc như thế.

A. được “tặng vốn” 30.000 đồng để đi thử một đơn đầu. Sau vài thao tác, tài khoản hiển thị lời 1.500 đồng (5%). Một vài đơn tiếp theo cũng như vậy. Nhìn thấy tiền hiển thị trong hệ thống, nữ sinh bắt đầu tin tưởng.

“Lúc đầu mình nghĩ chỉ cần nạp vài chục, vài trăm nghìn là đủ để xoay vòng đi đơn. Nhưng càng làm thì số tiền cần nạp càng nhiều”, A. kể.

Để đưa con mồi vào tròng, đối tượng lừa đảo liên tục khơi gợi tâm lý: “gần đủ rồi”, “chỉ thiếu một chút nữa là được rút”, “chị cũng đang ứng tiền giúp em”, kết hợp với thủ đoạn hết sức tinh vi. Cụ thể, đối tượng gửi cho A. hình ảnh chuyển khoản giả, nói đã chuyển tiền ứng trước giúp cô hoàn tất đơn hàng, nhưng cần A. thực hiện nốt vài bước cuối. Đối tượng khác thì thao tác trực tiếp trên hệ thống, khiến tài khoản ảo của A. hiển thị số dư ngày càng tăng, đúng với lời dụ dỗ mà chúng bày ra.

Sau mỗi đơn hàng A. thực hiện, tài khoản đều hiện thêm tiền. Nhưng khi A. thử rút, hệ thống lại báo lỗi: chưa hoàn tất, đơn đang treo, cần thêm một đơn nữa, hoặc tài khoản đang bị đóng băng. Những lý do liên tục thay đổi, nhưng đều dẫn đến một yêu cầu: nạp thêm tiền.

“Ban đầu là vài trăm, 1 triệu, rồi 3 triệu, 5 triệu đồng. Mỗi lần mình nói không có tiền, họ lại gửi hóa đơn chuyển khoản, bảo đã ứng giúp mình rồi. Lúc đó mình cảm thấy có lỗi, nên cứ cố vay mượn để nạp trả ơn họ”, A. kể.

Không chỉ bị thao túng cảm xúc, A. còn bị ràng buộc bởi quy định vô lý mà các đối tượng lừa đảo đặt ra: nếu đi đơn chậm quá hai tiếng, nạn nhân sẽ bị phạt ba đơn có giá trị tổng 52 triệu đồng. “Vì mình đang dần cạn kiệt tiền nên có khóc lóc xin nhân sự giảm hình phạt. Họ nói làm phúc, miễn cho mình một đơn. Hai đơn còn lại vẫn phải đi. Mỗi đơn gần 20 triệu đồng”, A. nói. Bị dồn vào thế không lùi được, nữ sinh vội vã vay tiền, chuyển khoản liên tục.

Tổng cộng, A. đã bị lừa hơn 120 triệu đồng trong vỏn vẹn ba giờ đồng hồ. Khi cô báo không còn tiền, đối tượng lập tức trở mặt, thay đổi giọng điệu. Sau cùng, chúng đề nghị A. đi làm thật để “gỡ vốn”, đồng thời gửi một địa chỉ ở ngoại thành Hà Nội, hứa có người đón.

“Mình thấy bất thường nên không đi. Sau đó họ chặn mình luôn”, A. kể.

Sau vụ việc, A. rơi vào trạng thái hoảng loạn, suy sụp hoàn toàn. Số tiền A. bị lừa là khoản tiết kiệm nhiều năm đi làm của chị gái. Vì vậy, A. không dám tâm sự với ai. Thậm chí, A. còn có ý định tự tử.

“Mình cảm thấy bản thân vô cùng ngu ngốc và dại dột. Mình có lỗi với chị gái rất nhiều”, A. nghẹn giọng.

V.H.A. mất nhiều ngày để vượt qua cú sốc. (Ảnh: Khánh Linh)

Cuối cùng, A. chọn cách thú nhận với gia đình. Hiện tại, A. đã ổn định được tinh thần và đang cố gắng làm việc chân chính để bù đắp số tiền đã mất.

Không mất tiền, không ký hợp đồng, nhưng câu chuyện của N.L.C., sinh viên năm ba ngành báo chí – truyền thông tại Hà Nội, lại là hồi chuông cảnh báo khác về những biến tướng của tuyển dụng online…

Khi thấy một tin đăng tuyển thực tập sinh cho VTV7 trên một nhóm Facebook, C. chủ động nhắn tin hỏi thông tin và được yêu cầu gửi ảnh chân dung. Ít lâu sau, một người có tài khoản tên L., tự xưng là quản lý tại VTV24, tiếp tục liên hệ và yêu cầu C. gửi CV. Sau khi xem hồ sơ, L. đánh giá rằng “không có gì nổi bật”. Đáp lại, C. tha thiết bày tỏ nguyện vọng được làm việc tại đài quốc gia: “Mình bảo với anh ta là chỉ cần được vào đài thôi, việc gì em cũng làm. Mình thật sự rất muốn được học hỏi và thử sức”, C. kể.

L. tỏ ra hiểu khát khao của C. và hứa sẽ châm trước. Hắn nói đã sửa phần kinh nghiệm làm việc trong CV để giúp C. nổi bật hơn trong mắt sếp. “Mình hơi ngạc nhiên, nhưng nghĩ rằng chắc họ thấy được quyết tâm của mình nên mới giúp”, C. nói.

Từ đó, các cuộc gọi giữa L. và C. bắt đầu xuất hiện. Khi C. đề nghị gọi video để xác minh, L. từ chối. “Anh ấy bảo mình là con gái, gọi video riêng với con trai lạ thì không hay lắm. Mình thấy hơi lấn cấn nhưng lúc đó vẫn tin”, C. chia sẻ.

Một điểm khác khiến C. băn khoăn là giọng nói của L. miền Nam, trong khi anh ta tự giới thiệu quê ở Phú Thọ, sống và làm việc tại Hà Nội. Dù linh cảm có điều gì đó không ổn, C. vẫn gạt nghi ngờ sang một bên. “Vì mình quá muốn có cơ hội việc làm nên tự thao túng bản thân rằng mọi thứ đang ổn”, nữ sinh bày tỏ.

Trong một cuộc gọi, L. thông báo sắp có lịch phỏng vấn, nhưng nói cần phỏng vấn riêng trước để “xác minh lý lịch”. Những câu hỏi bắt đầu từ mức độ cá nhân: “Đã có người yêu chưa?”, rồi dần đi xa: “Từng quan hệ chưa?”, “Một tuần quan hệ bao nhiêu lần?”, “Mỗi lần bao nhiêu phút?”…

Để trấn an nạn nhân, L. liên tục nhấn mạnh rằng VTV là môi trường nghiêm túc, yêu cầu ứng viên có “lý lịch trong sạch”, nếu nói dối sẽ bị đưa vào danh sách đen. Hắn còn lấy ví dụ rằng MC K.V. từng bị nhà đài yêu cầu không được yêu đương trong thời gian đầu, như một cách hợp thức hóa các câu hỏi mang tính quấy rối.

“Lúc đó mình sợ thật. Mình nghĩ nếu mình nói sai thì sẽ không được nhận. Càng sợ thì mình càng bị cuốn theo mạch hỏi của anh ta”, C. nói.

Những dấu hiệu bất thường ngày càng rõ. L. chỉ nhắn tin vào ban đêm, né tránh xác minh danh tính. C. bắt đầu nghi ngờ, nhưng vẫn cố tin vì tin nhắn liên tục cập nhật tiến độ “vòng phỏng vấn”.

Đỉnh điểm là một cuộc gọi lúc một giờ sáng. L. thêm C. vào một nhóm chat có thêm một người được giới thiệu là ứng viên cùng đợt, hẹn lịch đi phỏng vấn vào hôm sau. L. nhiệt tình hướng dẫn cách trả lời phỏng vấn cho hai ứng viên trẻ. Sau đó, L. lại gọi riêng C. và đặt ra những câu hỏi vượt quá giới hạn: “Vòng một bao nhiêu?”, “Ngực và vùng kín có hồng hào không?”…

“Mình không thể trả lời tiếp nữa. Lúc đó mình thực sự hoảng. Mình cảm thấy bản thân bị xâm phạm”, C. kể.

C. lập tức kể lại cho chị gái. Sau khi tra cứu, chị gái phát hiện tài khoản của L. đang giả mạo một Tiktoker nổi tiếng. Xâu chuỗi lại các chi tiết bất thường, nữ sinh nhận ra bản thân đang bị thao túng. C. nhanh chóng nhắn tin cho ứng viên còn lại để xác minh và cảnh báo. Sau khi trao đổi, người này cũng thừa nhận bị L. gọi điện hỏi những câu mang tính quấy rối, tuy mức độ nhẹ hơn.

“Sau chuyện đó, mình không thể ngủ nổi. Cảm giác xấu hổ, giận bản thân, ám ảnh vì những gì đã nói ra. Mình và bạn ứng viên kia đã khủng hoảng. Nếu hôm đó chúng mình đi phỏng vấn thật, không biết chuyện gì sẽ xảy ra”, C. nói với giọng run sợ.

Ba câu chuyện, ba nạn nhân, ba cách giăng bẫy khác nhau – nhưng điểm chung là sự thao túng được dàn dựng bài bản, đánh trúng tâm lý người trẻ đang khao khát cơ hội việc làm. Phía sau những tin nhắn mời gọi là cả một hệ thống lừa đảo có dấu hiệu chuyên nghiệp.

Thiết kế: Khánh Linh